Na de Tweede Wereldoorlog werd duidelijk dat de groeiende bevolking van Amsterdam en het Gooi elders gehuisvest moest worden. Ondanks dat de IJsselmeerpolders voor de landbouw waren bedoeld, bouwde de overheid Lelystad en Almere. In 2025 viert Amsterdam het 750 jaar bestaan van de stad, terwijl Almere al bijna 50 jaar thuis is voor vele Amsterdammers.
Op 30 september 1975 laat Minister Tjeerd Westerterp in Almere het heiblok vallen voor de bouw van de eerste 414 woningwetwoningen, die in 1976 opgeleverd moeten worden. Binnen tien jaar moet Almere-Haven volgens planning 20 tot 25.000 inwoners huisvesten.
Tegen de achtergrond van betonnen casco’s wordt op 1 december 1975 het Bivak geopend, een hofje met acht stacaravans, bestemd voor kwartiermakers met hun gezinnen. De kwartiermakers zijn drie politiemensen, 2 GGD’ers, twee technische mensen en de beheerder van het wijkcentrum De Haak. De allereerste Almeerder, politieman Wim Leeman, ontvangt als eerste huurder de sleutels van de stacaravan uit handen van scheidend landdrost Wil Otto.
De Bivakkers wonen in een kaal land. Bij zonneschijn is het een zandwoestijn en bij regen een blubberparadijs. In dit gebied ronken constant bulldozers, graafmachines en waterpompen en doen de vele hei-installaties de grond dreunen. De politiemannen bewaken de bouwplaatsen, want er wordt veel gestolen; verder zorgen zij voor het verkeer en controleren visaktes en jachtvergunningen. De GGD mensen zijn in Almere-Haven gestationeerd voor eerste hulp bij eventuele ongevallen bij de vele bouwactiviteiten.
Veel nieuwsgierigen, met name Amsterdammers, nemen de nieuwe stad Almere mee op hun zondagse rit. Mensen nemen zelfs verrekijkers mee om het Bivak te begluren. Want bij het hofje staat een bord ‘Verboden toegang voor onbevoegden’. Aanvankelijk maakt dat niet veel indruk. Als er echter een politieauto verschijnt, worden veel nieuwsgierigen duidelijk voorzichtiger. Niemand waagt zich meer dan 5 meter voorbij het bord. Ze weten vermoedelijk ook niet dat drie stacaravans worden bewoond door politie! Voor de visite van de kwartiermakers is het bord ‘toegang voor onbevoegden’ natuurlijk niet van toepassing. Triomfantelijk rijden zij, na een kort onderhoud met de politiemensen, de nederzetting binnen.
Een bewoner van het Bivak wordt benaderd door een vrouw met een onvervalst Amsterdams accent. ‘Waar kan ik soon huissie hure?’ Het antwoord stelt haar kennelijk teleur. En wanneer zijn die andere huize klaar?, vraagt zij wijzend op de betonnen casco’s. Het antwoord hierop vrolijkt haar niet op, want de eerste honderd huizen zijn al toegewezen. Al mopperend verdwijnt zij in de richting van Amsterdam.
Het leven in het Bivak wordt al vroeg, in 1976, danig op de proef gesteld door televisiepresentator Netty Rosenfeld, die voor het programma Landgenoten van de VPRO komt kijken hoe de pioniers in Almere samenleefden. Het wordt een geruchtmakend interview met een paar bewoners van het Bivak, die uit verschillende windstreken komen. Een van de bewoners verklaart in het interview, dat je alleen van Friezen op aan kunt: Als een Fries ‘ja’ zegt, is het ‘ja’, maar bij een Hollander moet je nog maar afwachten. Dit incident leidt tot de eerste Almeerse limerick in het Lelystadsblad van 3 februari 1976:
Wist u dat ze in Almere, Hollanders discrimineren? ’t Was op de buis Dus is het niet pluis En Mokum lacht zich de kolere
Maar ook Netty Rosenfeld zelf maakt het bont. In deze televisiereportage vraagt zij zich af, of de bewoners in deze wildernis niet bang zijn voor huwelijksmoeilijkheden, weggelopen mannen, gebruik van pep- en kalmeringsmiddelen en sherrykransjes als troost.
“In 2023 is 33 procent van de ruim 225.000 Almeerders geboren in de Amsterdam”
Na de exodus van Amsterdam naar Lelystad komt op 30 november 1976 de tweede exodus van Amsterdam naar Almere op gang. De gezinsleden van de Amsterdamse familie De Clerk krijgen als eerste bewoners de huissleutels uitgereikt door minister Tjeerd Westerterp en landdrost Han Lammers, oud-wethouder van Amsterdam. Het huis van De Clerks in Amsterdam was onbewoonbaar verklaard en voor een eengezinswoning in de nieuwe wijken van Amsterdam Geuzenveld of Osdorp kwam het gezin niet in aanmerking. Het wordt een woning in Almere, waar 64 procent van de woningen bestemd is voor Amsterdammers.
De sleuteluitreiking was de eerste Almeerse schaalsprong: van 8 houten huizen naar 24 stenen huizen. En sindsdien blijven de Amsterdammers komen. In 2023 is 33 procent van de ruim 225.000 Almeerders geboren in de Amsterdam. Na het 50-jarig jubileum van Almere in 2025-2026 staat de volgende schaalsprong gepland voor 2030 naar 300.000 inwoners.
Jak Boumans Samensteller van het Humanitas levensboek De Allereerste Almeerder: Wim Leeman (2001).
Nettie Rosenfeld gaat op bezoek bij de eerste bewoners van Almere-haven, die nog in houten noodwoningen verblijven.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
