Schrijfster Mary Dorna ging haar eigen weg

Moeilijke schooltijd

Mary was een eigenzinnig meisje, ze had een hekel aan de bekrompen burgerlijkheden van het gezin. Ze zat het liefst  tussen de marktlieden op de Dam en de Nieuwmarkt. Ze wilde tekenen en schilderen en bracht uren door in het Rijksmuseum. Aan school had ze een hekel. Ze zat op het Sweelinck, de H.B.S. Mauritskade, een privéschool en deed een opleiding Kunstnijverheid, allemaal zonder succes. Zonder een diploma te hebben behaald ging Mary in de leer bij kunstenaar Jan Bleys. “De beste leerschool van het leven”, vond ze.

Ongelukkig huwelijk

In 1911 trouwt Mary, ze is dan 19 jaar, met de Engelsman Felix Bowers. Ze woont met haar man in Zuid-Amerika en Duitsland. Maar ondanks het avontuur ontdekt Mary al snel dat ze met de verkeerde man is getrouwd. Ze is ongelukkig en verlaat Felix. Op goed geluk gaat ze naar Düsseldorf. Ze woont in een armoedig kamertje en verdient de kost als schildersmodel. Via een contactadvertentie stelt ze zichzelf voor als Maria Jeanne de Videla Dorna uit Argentinië. Zo ontmoet ze Bruno Wille. Ze trouwen en gaan wonen in Amsterdam. Eerst in de Tweede Jan Steenstraat en later de Den Texstraat.

Ze gaat schrijven

Het huis van Bruno en Mary is een verzamelplaats voor vrienden, dichters en schilders. Mary leest veel, het liefst ’s nachts en overdag slaap ze. Gestimuleerd door haar man en inwonende zwager gaat ze schrijven. Op 24 april 1920 verschijnt haar eerste verhaal ‘Een verstorende verschijning’ in de krant Het Volk. Ze publiceert aanvankelijk onder de naam Mary Wille. Later gebruikt ze het pseudoniem Mary Dorna.  Ze schrijft dan ook voor Het Vaderland en Voorwaarts. In 1932 verschijnt haar verhalenbundel ‘Wanordelijkheden rondom een lastig kind’.

Victor van Vriesland recensent van het NRC noemt haar een groot talent. In De Groene Amsterdammer krijgt ze een eigen column  ‘Loslippigheden van Mary Dorna’. Ze schrijft vele biografische verhalen waarin zij met ironie het geluk van het kleine leven beschrijft, vol sympathie voor degene die net als zij begaande paden mijden.

Ze trouwt voor derde keer

Ook het huwelijk met Bruno strand maar ze blijven vrienden. Mary trouwt met de zes jaar jongere Henk Tenkink, jurist en kunsthandelaar, en gaat wonen op de Prins Hendrikkade 175. Het stel is een extravagante verschijning in Amsterdamse cafés, theater en musea.

Tweede Wereldoorlog

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, krijgt Mary geen letter meer op papier. “Iets in mij is gelahmt”, zegt ze. In 1940 verschijnt er nog een verhalen bundel maar door het oorlogstumult blijft die onopgemerkt. Toen ze als ‘gemengde’ Jodin dreigde te worden gedeporteerd, wist haar ex-man Bruno Wille de Duitsers te overtuigen dat Mary een Argentijnse was. Hij gebruikt opnieuw de naam die zij eerder voor zichzelf verzonnen had: Mary Jeane de Videli Dorna.

Lichamelijk en geestelijk letsel

Door de spanningen van de bezetting, het voortdurende gebruik van slaappillen en het drinken van te veel alcohol krijgt Mary een zenuwinzinking. Kort na de bevrijding komt ze met verlammingsverschijnselen terecht in paviljoen III, de psychiatrische afdeling van het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam West. Ze krijgt een aaneenschakeling van ziektes, zoals wel veertien keer longontsteking en talloze botbreuken. Ze moet steeds weer ontwenningskuren doen. Ze wordt zelfs blind na een progressieve oogaandoening.

Korte opleving

Toch lukt het haar om nog één keer in de belangstelling te staan als de verhalenbundel ‘Laten we vader eruit gooien’ – met een selectie uit haar vroegere werk – uitkomt. De aandacht doet haar goed. Voor Tirade dicteert Mary aan journaliste Lida Polak nog enkele verhalen. Ze geeft interviews en de VARA zendt een televisiedocumentaire uit over haar werk en leven. Maar de opleving duurt niet lang. Op 19 maart 1971 overlijdt Mary op 79 jarige leeftijd thuis op de Prins Hendrikkade aan een hersenbloeding, ziek en alleen. Ze wordt begraven op de Nieuwe Ooster.

Inspiratiebron en eerbetoon

Mary was een inspiratiebron voor schrijvers als Annie M.G. Schmidt en Simon Carmiggelt. De schilder Herman Gordijn herkende veel op de manier van kijken naar de buitenwereld en maakte een portret van haar. De actrice Hetty Blok nam in 2008 een cd op met ‘Wanordelijkheden en andere verhalen’. Het vrouwen schrijfstercollectief verzorgde in 2021 een herdruk van Mary Dorna’s verhalenbundel ‘Laten we vader eruit gooien’.