We spreken nu over ‘Nederland’ en ‘Marokko’, maar deze koninkrijken bestonden nog niet in de 17e eeuw (1600-1699).
In de 17e eeuw behoorde een groot deel van het huidige Nederland tot de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek werd opgericht in 1588 tijdens de Tachtigjarige Oorlog en eindigde in 1795. Vanaf 1795 werd Nederland bezet door de Fransen en in 1815 werd het een koninkrijk. Willem Frederik Prins van Oranje- Nassau (Willem I) was de eerste Koning van het Koninkrijk der Nederlanden. Nederland kreeg zijn huidige grenzen in 1839 na de Belgische onafhankelijkheid in 1830. Amsterdam was aan het begin van de 17e eeuw een bloeiende handelsstad die uitgroeide tot het economische en culturele centrum van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
De naam ‘Marokko’ is afgeleid van de stad Marrakesh. Vanaf de middeleeuwen begon men steeds specifieker over ‘Marokko’ te spreken, vooral in officiële handels- en diplomatieke contacten. In de Arabische wereld wordt Marokko echter “Al-Maghrib” genoemd, wat “het Westen” betekent. Vanaf 1666 is Marokko een koninkrijk. In dat jaar begon de Alaouitische dynastie toen Moulay Rachid de troon besteeg. Deze dynastie regeert nog steeds. Van 1912 tot 1956 stond Marokko onder Frans koloniaal bestuur. Tijdens deze periode had Frankrijk veel invloed op de politiek en economie van Marokko. Toch behield Marokko een zekere mate van autonomie en bleef het een apart koninkrijk binnen het Franse imperium. In 1956 werd Marokko onafhankelijk.
Van de 17e eeuw tot en met eind 18e eeuw had Nederland vooral met Marokko te maken vanwege de strategische ligging van Marokko. Nederland was een koloniale handelsnatie en Nederlandse kooplieden zochten veilige handelsroutes. In de Straat van Gibraltar werden de kooplieden regelmatig gevangengenomen door ‘Barbarijse’ zeerovers en verkocht als slaven. Een bekend voorbeeld hiervan is de Amsterdamse Mariater Meetelen, die twaalf jaar als slaaf in Meknes verbleef en hierover in 1748 een boek schreef.
Na het verdrag van 1610 tussen de Republiek en de Marokkaanse sultan kregen Nederlandse schepen tijdelijk vrije toegang kregen tot Marokkaanse havens. Een belangrijke pionier in de relaties tussen Nederland en Marokko was Samuel Pallache, een Marokkaans-Joodse diplomaat. Pallache speelde een centrale rol in het sluiten van het verdrag van 1610. Hij was niet alleen diplomaat, maar ook kaper voor de Marokkaanse sultan. Pallache overleed op 5 februari 1616 in Den Haag. Hij werd begraven in de Oudekerk aan de Amstel op de Joodse begraafplaats Beth Haim. Prins Maurits was bij zijn begrafenis aanwezig.
In de 17e eeuw ontstond er een bijzondere vriendschap tussen de Marokkaanse diplomaat Abd al-Aziz ibn Muhammad en de Nederlandse professor Jan Theunisz, die beiden interesse deelden in religie en taal. Abd al-Aziz, die in 1609 naar de Republiek reisde, verbleef vier maanden in de herberg van Theunisz, genaamd de Os in de Bruiloft (ook bekend als Huis te Sinnelust), gelegen aan de Oudebrugsteeg 23 in Amsterdam. Ze voerden diepgaande gesprekken over religie en alledaagse onderwerpen, waarbij Theunisz, een christen (doopsgezind), Arabische lessen ontving van Abd al-Aziz, een moslim. Deze interculturele dialoog legde Theunisz vast in het werk “conversations”. In 1612 werd Theunisz de eerste die Arabisch doceerde aan de Universiteit Leiden. Hij gaf echter slechts één jaar les en werd in 1613 vervangen door Thomas Erpenius.
De beroemde Nederlandse admiraal, speelde later in de 17e eeuw een belangrijke rol in het vrijkopen van slaven tijdens zijn reizen naar Noord-Afrika maakte hij tussen 1644 en 1651 vele handelstochten naar Marokko. Hij deed verschillende kuststeden aan: Salé, Iligh, Safi en Agadir en verdiende veel met zijn reizen naar Marokko.
Het kwam één keer tot een oorlog tussen Nederland en Marokko: de Nederlands-Marokkaanse oorlog (1775-1777). De Nederlands-Marokkaanse oorlog brak uit toen de Marokkaanse koning Mohammed ben Abdallah (Mohammed III) Nederland de oorlog verklaarde. Hij was ontevreden over de geschenken die de Nederlanders hadden gestuurd en boos over de aanval op een Marokkaans schip door Nederlandse schepen. In reactie daarop blokkeerde Nederland de Marokkaanse havens. Na twee jaar vroeg koning Mohammed om vrede. Nederlandse slaven werden vrijgelaten zonder dat er losgeld werd betaald, en voortaan hoefden de Nederlanders geen geschenken meer te sturen naar de Marokkaanse koning.
Een ander historisch opvallend moment was de tentoonstelling De Witte Stad in 1912 op het Frederiksplein in Amsterdam. Hier werd een reconstructie van een Marokkaanse bazaar getoond, compleet met witte huisjes en een moskee van karton. Marokkaanse bewoners werden naar Nederland gebracht voor deze etnologische tentoonstelling, die typerend was voor de tijd waarin mensen uit verre landen werden geëxposeerd. Na afloop van de tentoonstelling werden de Marokkanen teruggestuurd naar hun land.
Marokkaan in Mokum heeft een rijk gevuld programma dat verspreid over heel 2025 plaatsvindt. Van 3 tot en met 7 maart 2025 is bij Stichting Argan de expositie Marokkaan in Mokum te bezichtigen. De tentoonstelling belicht de geschiedenis, cultuur en bijdrage van Marokkanen in Amsterdam.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
