Wanneer was Amsterdam de rijkste stad ter wereld?

Geschreven

Video en beeld

Hele stad

Verleden

Heden

Verdwenen uit het straatbeeld

Korte tijd was Amsterdam de rijkste stad van de wereld. Het stadsbestuur besloot in 1613 de grachtengordel aan te leggen. In 1625 tekende Balthasar Florisz van Berckenrode het Amsterdamse wonder. De grachtengordel was toen klaar tot de huidige Leidsegracht.

In 1625 maakte Balthasar Florisz van Berckenrode deze prachtige vogelvluchtkaart. Van alle grote wandkaarten die vanaf de 16e eeuw van Amsterdam zijn gemaakt, is dit de meest gedetailleerde en de meest betrouwbare. Ook het stadsbestuur was onder de indruk: in 1625 kocht de stad 16 exemplaren voor 300 carolusgulden

Het pakhuis van de wereld

Het duurde een jaar of 30. Zo lang was Amsterdam het centrum van de wereldhandel. De stad werd stinkend rijk en werd ‘het pakhuis van de wereld’ genoemd. Deze rijkdom werd overigens niet op zuivere wijze vergaard.

De kaart van Van Berckenrode toont de explosieve bloei en groei van die periode. We bekijken een aantal belangrijke plekken in de stad toen en nu.

De Westerkerk werd tussen 1620 en 1631 gebouwd. De toren van 87 meter is de hoogste kerktoren van Amsterdam. De toren wordt nu opgeknapt en staat daarom in de steigers.

Hier zien we de Westerkerk op de kaart van 1625. Er was nog een kerkhof; dat is nu verdwenen. De aangrenzende Jordaan werd nog bebouwd. De kerk was een trots symbool van het protestantse geloof. De katholieken waren verbannen naar schuilkerken.

De Munttoren werd tussen 1480 en 1487 gebouwd. Korte tijd werden er munten geslagen, vandaar de blijvende bijnaam Munttoren. Interessant is dat aan het hotel De L'Europe scherp de vorm van het verdedigingswerk het Rondeel te zien is. Deze hoek van de Amstel was lang de zuidelijke punt van de bewoonde stad.

De Amstel gaat over in het Rokin. Te zien zijn de (Reguliers) Breestraat, ’t Rondeel en de Regulierstoren (nu de Munttoren). Vanuit de toren laat de stadsbeiaardier op gezette tijden zijn muzikale klanken over het drukke verkeersplein klinken. De 17e-eeuwse structuur in de stad is nog bijna helemaal intact.

De Haarlemmerdijk. Dit oude scheepsvaartkwartier is versierd met objecten die verwijzen naar het scheepvaartverleden van de stad. Zo zie je kanonnen en enorme ankers in de straat.

In 1625 bestond de Haarlemmerdijk nog vooral uit lege kavels. Nu is er een levendig winkel- en toeristengebied. Sommige deskundigen menen dat de Amsterdamse stadsuitbreiding vanaf 1613, met de grachtengordel en de Jordaan, de grootste uitbreiding was sinds de Romeinse oudheid.

Het Damrak met het Centraal Station. Het spiegelgladde en stille water doet niet vermoeden dat hier destijds één van de levendigste havens ter wereld was.

Het Damrak heette destijds Op ’t Water. Het was een drukke binnenhaven die door de nog steeds bestaande Nieuwe Brug gescheiden werd van het IJ. Het IJ stond in verbinding met de wereldzeeën. Vanaf de 19e eeuw veranderde Amsterdam van een waterstad in een landstad. De haven is nog steeds groot, maar niet verbonden met het dagelijkse, stedelijke leven.

Het paleis werd tussen 1648 en 1655 gebouwd als stadhuis. Amsterdam was een stad van handelaren en niet van kerkvorsten en edelen. Het stadhuis was dan ook de trots van de burgerlijke heersers. Sommigen zien de grachtengordel als het ‘Versailles’ van de burgers. De Franse koningen leefden in een enorm paleis. De Amsterdamse burgers leefden in een meer ingetogen burgerstad.

In 1652 brandde het middeleeuwse stadhuis op de Dam af. Hier staat het prominent aan de westkant van het plein. De woonhuizen eromheen zijn in de loop van de tijd afgebroken. Nu is deze plek meer een verkeerscentrum dan een plaats om te verblijven. Destijds was de Dam samen met het Damrak het kloppende hart van de handelsstad.

Het begin van de Overtoom bij de Stadhouderskade. De Overtoom heette vroeger de Heiligeweg omdat het een pelgrimspad was naar de Heilige Stede. De Heilige Stede was een kerkgebouw op de plek waar op 15 maart 1345 het ‘mirakel van Amsterdam’ plaatsvond. Het ging hier om een officieel wonder, waarbij een hostie niet verbrandde in een haardvuur.

De Heiligeweg of Overtoom in 1625. Een kanaal met aan beide kanten nog lege stukken grond. Het was een belangrijke ingang van de stad.

historische achtergrondverhalen

Wekelijks komen er nieuwe historische achtergrondverhalen bij op de nieuwspagina van de gemeente Amsterdam. Een deel van deze verhalen verschijnt ook in de gemeentekrant Amsterdam. De oplage is 523.000 exemplaren en komt zes keer per jaar uit in heel Amsterdam.

lees hier meer achtergrondverhalen

* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.