Op 22 en 23 februari 1941 werden rond het Waterlooplein 427 Joodse mannen opgepakt. Voor de Duitse bezetter was het een vergeldingsactie. Op 25 en 26 februari reageerden de Amsterdamse arbeiders met een ongekende staking. ‘Eist de onmiddellijke vrijlating van de gearresteerde Joden’, stond op het beroemde pamflet. Dinsdag 25 februari om 16.30 uur herdenkt Amsterdam deze staking op het Jonas Daniël Meijerplein.
Op dinsdag 25 februari 1941 brak in Amsterdam de Februaristaking uit. Bij de overheidsbedrijven, scheepswerven, ateliers, winkels en het openbaar vervoer kwam het werk tot stilstand. Nadat ook de tram uit het stadsbeeld was verdwenen, greep de stakingsgolf om zich heen. Vele duizenden werkers trokken door de stad. Er ontstonden spontane demonstraties op de Rozengracht, Marnixstraat en het Damrak.
Een ooggetuige vertelde dat op de ponten van Noord naar het centrum De Internationale werd gezongen. De staking had in de loop van de dag de hele stad in haar greep en sloeg vervolgens over naar bedrijven in omliggende gemeenten. Zo werd op 26 februari gestaakt in de Zaanstreek, Kennemerland, het Gooi en Utrecht.
In de voorafgaande weken was al sprake van groeiende politieke onrust in Amsterdam en directe omgeving. Er waren loonacties van arbeiders in de werkverschaffing en bij de bureaus voor werklozen was de ontevredenheid groot. Een poging om jonge scheepsbouwarbeiders gedwongen in Duitsland te laten werken, werd met een proteststaking afgewezen en moest door de directies worden ingetrokken. In en rond de binnenstad kwam het steeds vaker tot botsingen tussen nazigezinden en Joodse burgers.
De anti-Joodse maatregelen namen in scherpte toe nadat WA-man Hendrik Koot bij een schermutseling gewond raakte en nadien overleed. De top van de bezettende macht was furieus. De buurten waar vooral Joden woonden werden afgegrendeld, de bruggen werden opgehaald en winkels gesloten. Er werden op grote schaal prikkeldraadversperringen opgeworpen.
Als represaille vanwege de dood van Koot hielden de Duitsers op zaterdag 22 en zondag 23 februari 1941 een grootscheepse razzia op en rond het Jonas Daniël Meijerplein. Op brute wijze werden 427 Joodse mannen en jongens daar bijeengedreven en als ‘gijzelaars’ meegenomen. Het nieuws over deze wandaad ging al snel van mond tot mond.
Op maandag 24 februari riep de illegale Communistische Partij van Nederland haar kaderleden ‘s avonds bijeen op de Noordermarkt. De honderden aanwezigen werden toegesproken door gemeentearbeider en vakbondsman Dirk van Nimwegen. In de uren daarna werd het manifest Staakt, staakt, staakt op stencilmachines afgedraaid en de volgende ochtend vroeg op zoveel mogelijk plekken verspreid. Op 25 en 26 februari 1941 werd massaal gestaakt. Deze staking ging de boeken in als de Februaristaking.
We kunnen nog steeds zeggen dat de Februaristaking een verzetsdaad is geweest die in de geschiedenis van Nederland is vastgelegd. De spontaniteit van de bevolking, haar saamhorigheid en inzet, staan buiten kijf. Vanuit alle lagen van de bevolking is steun gegeven aan de Joodse stadgenoten en is de Duitse bezetter duidelijk gemaakt dat het antisemitisme onaanvaardbaar en verwerpelijk is en blijft.
Ieder jaar op 25 februari wordt in Amsterdam bij de Dokwerker de Februaristaking van 1941 herdacht. Meer informatie vindt u op Herdenking Februaristaking.
Overige beelden: Stadsarchief Amsterdam
Wekelijks komen er nieuwe historische achtergrondverhalen bij op de nieuwspagina van de gemeente Amsterdam. Een deel van deze verhalen verschijnt ook in de gemeentekrant Amsterdam. De oplage is 523.000 exemplaren en komt zes keer per jaar uit in heel Amsterdam.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
