Van een beschermde jeugd in Oegstgeest naar een bruisende, onvergetelijke studententijd in Amsterdam. En toen verder: naar New York, Zuid-Afrika en Irak. Barbara Rijks woonde voor haar werk over de hele wereld – nu is ze neergestreken in Denemarken: ‘Maar zodra ik aankom op Amsterdam Centraal huur ik een fiets en geniet van de mensen en de stad – het blijft toch een thuis.’
23 jaar, zo lang werkt Barbara Rijks al voor IOM, de migratie-organisatie van de Verenigde Naties. Tijdens die langlopende carrière werkte ze in Zuid-Afrika en Genève maar ook in Irak en Niger. Haar tijd in Erbil, Iraaks-Koerdistan, werd getekend door de verschrikkingen van de terreurgroep Islamitische Staat in de regio: duizenden vluchtelingen, waaronder de Yezidi’s, moesten worden opgevangen en beschermd. Later, in het West-Afrikaanse Niger, waar veel migranten doorheen reizen op weg naar Europa, was Rijks hoofd van het IOM-kantoor. Een intensieve positie in het oog van de migratiepolitiek, waar ze altijd ‘aan’ stond.
Drie jaar geleden verruilde de 55-jarige Rijks het Afrikaanse continent terug voor Europa, om daar -voorlopig- neer te strijken in Kopenhagen. ‘Meer rust, een minder veeleisende baan, minder hitte en dichter bij familie.’ Hier werkt ze als liaison, een soort aanspreekpunt, voor de Noordelijke landen. In plaats van de zinderende straten van Niamey (Niger) kijkt Rijks uit op het open water en het iconische Operagebouw van de stad. Lachend: ‘Ik heb mezelf een mooi huurappartement cadeau gedaan, midden in het centrum.’ Een goede plek om een beetje bij te komen van al die jaren ‘in het veld’. En niet onbelangrijk: ‘Een plek waar ik weer op de fiets naar werk kan, frisse lucht inademen.’
Buiten ligt Kopenhagen, binnen doen de plafonds en houten balken van haar appartement in een “pakhus” aan Amsterdam denken. De stad waar ze als avontuur-zoekende, achttienjarige ging studeren en meer dan tien jaar door de straten en grachten zou zwieren. ‘Kopenhagen heeft echt een connectie met Amsterdam – de Hanze-architectuur maar ook de nuchterheid zie je hier terug.’
Die connectie doet haar goed. ‘Dat speciale gevoel van Amsterdam, die sensatie op een plek te zijn waar het gebeurt, maar waar je ook ’s nachts veilig naar huis kon fietsen, dat blijkt toch wel uniek.’ Tijdens haar studie politicologie, en later de eerste baan bij mensenrechtenorganisatie Amnesty International, zou dat gevoel blijven hangen. Samen met vrienden en haar eerste vriendin bezocht ze bruine kroegen in de Pijp en ‘alternatieve films’ bij bioscoop de Uitkijk.
Hoe de lhbti+-scene eruit zag in de jaren negentig? ‘Relaxed, zou ik zeggen’. ‘Voor mij is het een plek geweest waar je ontspannen, op je eigen tempo, kon ontdekken wie je was en wat je voelde. Waar je je seksuele identiteit kon ontwikkelen.’ Ze ontmoette er vrouwen, ‘al ging ik niet per se naar lesbische kroegen’ en vrije geesten, ‘kakkers, punkers en rockers’. Een veilige stad, ook op dit vlak: ‘met een fijn gevoel van diversiteit’. Het maakte namelijk niet zoveel uit wie je was, in Amsterdam kon je je thuis voelen.’
Nu, in Scandinavië is het rustiger, is er meer groen en eindeloos veel ruimte. Maar als Rijks de knusse gezelligheid van Amsterdam mist, stapt ze zo op het vliegtuig of in de trein. Niet zonder trots voerde ze haar Deense geliefde onlangs nog langs de highlights en enterde voor het eerst in haar leven een Amsterdamse rondvaartboot: ‘eigenlijk heel leuk om te doen!’. Ook de Ons lieve heer op Solder-kerk werd aangedaan: ‘Ik ken gewoon geen andere Europese stad die zo mooi en vol geschiedenis is.’
Zoals veel Amsterdammers zullen beamen betreurt ook deze wereldreiziger de veranderende binnenstad: meer souvenirwinkels, minder antiquairs en struinzaakjes. ‘De sfeer is commerciëler geworden’. Maar de toegankelijkheid van de mensen, die blijft. Denen kunnen wat gereserveerd zijn, weet Rijks inmiddels, en dat maakt dat je weer met een nieuwe blik naar je medelanders kijkt. Dan valt je de spontaniteit ineens op.’Mijn vriendin zei steeds, ‘’wat is iedereen hier aardig’’. De conducteur die een grapje maakt, de ober die even blijft kletsen; daar werd ze vrolijk van.’
Voor een vrouw die al van jongs af aan de wijde wereld in wil, verschuift het thuis-gevoel steeds een beetje mee. ‘Het klinkt misschien corny, maar het is ook waar: home is where the heart is.’ En dat hart heeft ze nu verloren aan het Deense platteland en aan Zuid-Afrika, waar ze een huis heeft gebouwd en misschien wel oud wil worden. ‘Maar ook aan Oegstgeest, waar ik graag bij mijn moeder en zusje ben. En aan Amsterdam natuurlijk, als ik op Centraal op de fiets stap, dan voel ik me trots en thuis.’
Auteur: Sarah Haaij van Bureau Wibaut
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
