In de documentaire ARTIS STORIES gaat het om de relatie tussen mens en dier in de dierentuin ARTIS. ARTIS is één van de meest iconische plekken in Amsterdam en het wordt jaarlijks door miljoenen mensen bezocht, jong en oud en door alle lagen van de bevolking. ARTIS STORIES wordt via het perspectief van een groep vaste bezoekers verteld, die een grote passie en liefde toont voor de dierentuin.
De film verkent de dierentuin niet alleen als plek van verwondering, maar ook als ontmoetingsplek voor vele stadsbewoners. Een opvallende groep vaste bezoekers – vaak alleenstaande Amsterdammers – vormt de rode draad, waarbij de documentaire het thema eenzaamheid op een persoonlijke en gelaagde manier belicht. Daarnaast verweeft de regisseur Zeynep Özkaya een uniek archief van acht jaar aan intieme beelden van de gibbonfamilie in ARTIS, waardoor er een fascinerende en soms ontroerend dierenverhaal ontstaat dat veel parallellen vertoont met menselijke levens.
ARTIS invult de behoefte om samen te komen en verbinding te maken met elkaar en de natuur terwijl verbindingen leggen in de solostad Amsterdam niet zo vanzelfsprekend is. Van de inwoners is hier 63 procent alleenstaand en de helft van de volwassenen voelt zich eenzaam. Uit eigen observatie kan ik vertellen dat deze tuin ook een eenzaamheid-verzachtend effect heeft op veel vaste bezoekers. Vooral de gedeelde verhalen over de ARTIS-dieren zorgen voor verbinding tussen deze mensen.
Toen ik kennis maakte met Artis merkte ik dat Artis niet alleen maar een dierentuin is maar ook een mensentuin, want Artis inspireert, ontspant en heeft een therapeutisch effect op de bezoekers. Door de schoonheid van dieren en het park raken veel bezoekers geïnspireerd om te tekenen, fotograferen of filmpjes te maken. Mede door hun gezamenlijke hobby’s ontstaan er vooral tussen de vaste bezoekers vaak ook onderlinge vriendschappen.
‘Elke keer dat ik in Artis ben geweest, begrijp ik menschen weer zoveel beter.’ L.H.Leopold (1922)
Ik ben niet alleen de maker van deze film maar als ervaringsdeskundige ook één van de personages in deze film. Acht jaar gelden maakte ik kennis met de dierentuin. Ik had toen nog last van meerdere hernia’s en voelde me nogal eenzaam. Het kijken naar al die exotische dieren was een soort afleiding voor de sombere tijd in mijn leven.Ik had toen ook min of meer besloten geen films meer te maken totdat ik de gibbon familie ging volgen en verliefd werd op de gibbonbaby. Ondanks de fysieke pijn, werd ik weer gemotiveerd om te gaan filmen maar niet met de gedachte van ‘later ga ik hier een film over maken’.
Daarna maakte ik kennis met de vaste bezoekers bij wie een ARTIS bezoek een onmiskenbaar onderdeel vormt in hun leven. Gaandeweg raakte ik ook steeds meer gefascineerd door de interessante levensverhalen van deze mensen waarvan sommige van hen al een bewogen leven achter zich had/heeft.
Het allereerste beeld dat mij echt heeft geraakt, was het avondritueel tussen de chimpanseebaby Ajani en zijn moeder Amber. Chimpansee’s kunnen soms erg agressief zijn tegen elkaar, maar ’s avonds zijn ze des te liefdevoller met elkaar bezig. Ze raken elkaar regelmatig aan, vlooien elkaar en kunnen daarmee vrij lang doorgaan totdat ze in slaap vallen. Ik vond dat nogal confronterend om te zien, ook omdat ik ongewenst kinderloos ben.
Natura Artis Magistra (de natuur is de leermeesteres van de kunst) oftewel ARTIS, is in 1838 opgericht en is de oudste dierentuin van Nederland. ARTIS heeft ook een prachtige botanische tuin met de oudste monumentale boom van Amsterdam, de Heimans Eik uit 1750. De botanische tuin komt ook uitgebreid in beeld in ARTIS STORIES.
Anders dan een klassieke dierentuin herbergt ARTIS ook het Planetarium en Micropia, het eerste microben museum ter wereld.En in Het Groote Museum kan men op zoek gaan naar antwoorden bij grote levensvragen en komt daar uiteindelijk tot de conclusie dat alles in de natuur met elkaar verbonden is. Sterker nog, er wordt aangegeven dat de voortplanting de reden van ons bestaan is , dus de meest intieme verbinding tussen twee mensen (dieren).
Daarnaast volg ik in Het Grote Museum ook regelmatig colleges van de Universiteit van Amsterdam en leer veel over de mensapen. Gibbons, de dierlijke hoofdpersonages van ARTIS STORIES zijn de elegante acrobaten oorspronkelijk afkomstig uit het Zuidoost Aziatische oerwoud. Helaas worden veel soorten met uitsterven bedreigd. Ze lijden onder habitatverlies, jacht en illegale handel. Dierentuinen spelen een belangrijke rol in het behoud van deze prachtige dieren.
Dit project is mede mogelijk gemaakt door Stichting Amsterdam 750.
Zeynep Özkaya is documentairemaker en heeft Mediakunde gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Ze heeft een tijd als programmamaker gewerkt bij verschillende (regionale) omroepen en haar laatste documentaires werden o.a.op IDFA en op verschillende internationale film festivals vertoond en wonnen prijzen. Daarnaast werkt ze ook als adviseur bij het Amsterdams Fonds voor de Kunst.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
