Aan het einde van de negentiende eeuw opent Theo van Heemstede Obelt een drijvend zwembad in het IJ. Zowel mannen als vrouwen zijn welkom, wat ongebruikelijk is in die tijd. In dit zwembad zullen de allereerste dameszwemwedstrijden van Nederland gehouden worden.
Zwemmen in open water is tegenwoordig populair; op een zomerse dag neemt heel Amsterdam een duik, officiële zwemplek of niet. Dat was wel eens anders! Voor de negentiende eeuw was recreatief zwemmen vooral weggelegd voor de elite, maar dat veranderde na de industriële revolutie. De groei van steden, verbeterde arbeidsomstandigheden en meer vrije tijd zorgden ervoor dat sport en recreatie voor bredere lagen van de bevolking toegankelijk werden.
Theodorus van Heemstede Obelt speelde hierop in. Hij was de oprichter van het Sanitair Technisch Bureau aan de De Ruyterkade en gespecialiseerd in het aanleggen van centrale verwarming en porseleinen badkuipen. Om meer naamsbekendheid voor zijn bedrijf te creëren, besloot hij een openwaterzwembad aan te leggen in het IJ, pal naast zijn bedrijf.
Theo’s vader was directeur geweest van een scheepswerf aan de Hoogte Kadijk, en het hele gezin was dus opgegroeid met water. Zijn broer zei ooit: “Een Obelt kan eerder zwemmen dan lopen.” In 1882 werd Badhuis Obelt feestelijk geopend. In tegenstelling tot andere zwembaden van die tijd waren mannen én vrouwen welkom. Dit was bijzonder, want het werd destijds als schandalig beschouwd dat een vrouw zich met blote armen en benen vertoonde terwijl er mannen in de buurt waren.
Obelt was echter groot voorstander van dameszwemmen en organiseerde in 1886 zelfs de eerste dameswedstrijd van Nederland. Dit werd een groots schandaal, want dit ging tegen alle zedelijkheidsvoorschriften in. Om de kritiek enigszins te stommen, werd de wedstrijd alleen toegankelijk voor vrouwen en meisjes—ook de pers bestond uitsluitend uit vrouwelijke verslaggevers. Voor de jury was deelname uitsluitend voorbehouden aan hoogbejaarde mannen. Ondanks de controverse werd het een feestelijke en onvergetelijke middag. Obelt had zelfs geregeld dat een boot van de havenpolitie op het IJ muziek speelde om de wedstrijd op te luisteren.
In 1914 moest Badhuis Obelt wijken voor de uitbreiding van de haven en verhuisde het naar de overkant van het IJ, naar de Galgenweg in Noord. Deze straat dankte zijn naam aan het voormalige galgenveld dat hier ooit lag—een lugubere verwijzing naar het verleden. Op verzoek van Obelt werd de naam dan ook gewijzigd in Badhuisweg. Het nieuwe bad was vier keer zo groot als het oorspronkelijke en met een lengte van 87 meter het grootste zwembad van Europa. Toch trok het bad veel minder bezoekers; anders dan nu staken de grachtengordel-Amsterdammers het IJ destijds niet snel over voor sport en vermaak. In 1926 sloot het bad definitief zijn deuren. Het zou nog tot eind jaren ’50 duren voordat gemengd zwemmen in Nederland normaal werd.
Tekst: Lara Vlasblom
Bron: https://lezenoverzwemmen.nl/brochure-bad-en-zweminrichting-th-van-heemstede-obelt-1882/
Wist je dat Overhoeks het oudste stukje Amsterdam-Noord is? En dat vlak achter Eye het galgenveld van Amsterdam lag? Verhaalpaal Noord is een openluchttentoonstelling over de onbekende geschiedenis van Amsterdam-Noord. Binnen 45 minuten loop je van paal tot paal en kom je van alles te weten over dit dynamische stadsdeel. Vanaf 27 maart.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
