Een enorme overstroming in de 12e eeuw betekent het allereerste begin van Amsterdam. Op de drooggevallen oevers van de Amstel bouwen de eerste Amsterdammers hun eerste huisjes. De verbinding met de Zuiderzee en het achterland maakt Amsterdam meteen tot wat het eeuwenlang bleef: een perfecte plek voor de handel.
Om te begrijpen hoe Amsterdam kon ontstaan, moeten we ruim 850 jaar terug in de tijd. In het jaar 1170 vond de Allerheiligenvloed plaats. Een dramatische stormvloed brak door de duinen tussen Texel en de Kop van Noord-Holland. Texel werd een eiland en de doorbraak zorgde voor het ontstaan van de Zuiderzee en een nieuw riviertje. Dat kreeg de naam Amstel en kwam via de Zuiderzee in verbinding te staan met de Noordzee.
Zonder de Allerheiligenvloed had Amsterdam misschien wel nooit bestaan. Rond de plek waar het nieuwe riviertje Amstel uitmondde in het IJ, lag tot die tijd alleen een drassig veengebied. Door deze nieuwe verbinding met de Zuiderzee kon het water uit de omgeving worden afgevoerd. Dat maakte de oevers droger en zo werd het makkelijker om daar te gaan wonen.
Bovendien bood de rechtstreekse verbinding met de zee goede mogelijkheden voor de handel.
Ergens na 1200 bouwden de allereerste Amsterdammers hun houten huizen aan de Nieuwendijk en de Kalverstraat. Het waren vooral ambachtslieden, zoals smeden en timmermannen.
“Waarschijnlijk telde Amsterdam halverwege de 13e eeuw ongeveer 500 inwoners.”
Waarschijnlijk telde Amsterdam halverwege de 13e eeuw ongeveer 500 inwoners. Rond 1260 werd een dam in de Amstel aangelegd die de oevers verbond: de Nieuwendijk met de Warmoesstraat aan de overkant. En zo kwam Amsterdam aan haar naam: de Dam in de Amstel. De Dam scheidde het zoete water van de Amstel van het zoute water in het IJ. Je hoefde sindsdien niet meer in een bootje te stappen als je van de Nieuwendijk of de Kalverstraat naar de Warmoesstraat wilde. De Dam werd een ontmoetingsplaats. Je kon er spullen en producten uit de omgeving kopen en er werd zakengedaan. Samen met het tolprivilege was dit het prille begin van Amsterdam als handelsstad.
In 1300 woonden er waarschijnlijk ongeveer 1.000 mensen. In 1400 was dat gegroeid tot zo’n 3.000. Verreweg de meeste immigranten kwamen van dichtbij, uit Holland en Utrecht. Vanwege de gunstige ligging voor de handel groeide het aantal inwoners snel. Nieuwe grachten werden gegraven en stadsmuren gebouwd. In 1550 woonden er al zo’n 27.000 mensen. Maar dat was nog maar het begin. Al die nieuwkomers zouden Amsterdam tot een van de belangrijkste steden van de wereld maken.
‘Bij de gratie van migratie, 750 jaar Amsterdamse geschiedenis’ is een boekje voor Amsterdammers die meer willen weten over de geschiedenis van hun stad. Het focust op het effect van migratie op de ontwikkeling van Amsterdam. Het vertelt hoe de afgelopen 750 jaar, sinds het ontstaan van Amsterdam, steeds groepen mensen van en vooral naar de stad verhuisd zijn en hoe ze samen de stad hebben gevormd tot wat ze nu is. Er komen veel verschillende migratiegroepen en vormen van migratie aan bod. Ook laat het patronen zien door de eeuwen heen, van uitsluiting en integratie van nieuwkomers.
De gemeenteraad deed in 2021 een initiatiefvoorstel voor een onderzoek naar de migratiegeschiedenis van Amsterdam. Daaruit kwam het boek ‘Migratie als DNA van Amsterdam’ voort, van historici Jan en Leo Lucassen van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Vervolgens deed de raad een tweede voorstel, om de kennis uit dat onderzoek op een laagdrempelige manier aan Amsterdammers aan te bieden.
Dat leidde tot het publieksboekje waarvan 40.000 exemplaren gratis ter beschikking werden gesteld aan Amsterdammers. Ze konden het ophalen bij bibliotheken, stadsloketten en het Stadsarchief, zolang de voorraad strekte. Daarnaast is er een digitale versie.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
