In deze Kleine Grote Geschiedenis van Vrouwe Suriname kijken we naar hoe dit kunstwerk ons wat kan vertellen over het ontstaan van de wereld, de evolutie van de mens en de gevolgen van kolonisatie op sociaal en ecologisch gebied.
Vrouwe Suriname is een houten beeldhouwwerk gemaakt door kunstenaar Raymond “Botty” Sanches (1963 – 2008), zelf afkomstig uit Suriname. Het beeld is te vinden voor de ingang van de Nationale Opera & Ballet.
Nu vraag je je misschien af wat Vrouwe Suriname en de Oerknal met elkaar te maken hebben. Het antwoord luidt: alles! Dit beeld is namelijk niet uit het niets ontstaan… of toch wel?
Aan de creatie van een beeld zoals Vrouwe Suriname gaat veel vooraf. Voordat er kan worden begonnen met het beitelen, polijsten en inkwasten van een stuk hout moet er eerst een boom worden gekapt. En bomen schieten niet zomaar uit de grond; naast onder andere zonlicht, aarde en zuurstof, is water van essentieel belang voor de groei van een boom.
We gaan nog een stapje verder terug – want waar komt water eigenlijk vandaan?
Voor de oorsprong van watermoleculen gaan we terug naar het begin van ons heelal, de Oerknal, ook wel de Big Bang genoemd. De wetenschap gaat ervan uit dat het heelal ‘uit een soort van niets’ is ontstaan. Dat ‘niets’ is een oeratoom, kleiner dan een atoom zelf, met zoveel energie binnenin dat het zich ongelooflijk snel uitzette.
Er wordt aangenomen dat waterstof het eerste atoom was dat zich vormde bij deze Oerknal. En dat atoom is nodig voor het verkrijgen van een watermolecuul, dat bestaat uit een zuurstofatoom (O) en twee waterstofatomen (H): zo krijg je de notering H2O.
Vanwege de hoge temperatuur van de zon – het middenpunt van ons zonnestelsel – was het voor moleculen, waaronder waterstofmoleculen, niet mogelijk om daar te overleven. Maar op bepaalde planeten die zich rond de zon vormden, zoals de aarde, kon dit wel. Hier kon water als een van de lichtste moleculen in de vorm van waterdamp worden vastgehouden in de atmosfeer. Die moleculen regende in de vorm van waterdruppels neer op de aarde en vormden zo onze oceanen en hydrosfeer.
Zo komen we weer terug bij de boom en Vrouwe Suriname. Want het grondwater en bodemvocht waar bomen voornamelijk hun hydratatie vandaan halen was er zonder de Oerknal niet geweest. Zo ook de bomen en dus dit beeldhouwwerk niet. Tenminste, niet op de manier waarop wij die nu waar kunnen nemen…
Suriname is een land dat ligt aan de noordkust van Zuid- Amerika en is tegenwoordig een multi-etnische samenleving, waarvan het grootste deel van de bevolking als gevolg van kolonisatie voorouders heeft uit Afrika of Zuid-Azië. De oorspronkelijke bewoners van Suriname zijn de afstammelingen van hen, die zeer waarschijnlijk tienduizenden jaren geleden vanuit de Stille Zuidzee en Afrika naar de Amerika’s waren getrokken.
De kolonisatie van Suriname vanaf de 17e eeuw had een grote impact op de inheemse bevolking door geweld en ziektes meegebracht door de bezetters. Ook werden zij dieper het binnenland ingedreven.
In Suriname zijn de ecologische gevolgen van kolonisatie duidelijk terug te zien in het dagelijks leven van de inheemse gemeenschappen. Naast de inheemse bevolking, hebben ook de Surinaamse Marrons, gevluchte slaven die zich in het binnenland vestigden, te maken met veranderingen en beslissingen die mogelijk hun eeuwenoude manier van leven in gevaar kunnen brengen.
Zelfs bij de onafhankelijkheid van Nederland in 1975 kregen inheemse gemeenschappen hun land niet terug en tot op de dag van vandaag zijn de rechten van Inheemsen en Marrons nog niet erkend.
Het vooropstellen van politieke en economische belangen door verschillende partijen heeft verschillende gevolgen, zoals de uitputting van natuurlijke bronnen en het aantasten van plaatselijke ecosystemen.
Een voorbeeld hiervan is de industrie van goudwinning die direct leidt tot negatieve gevolgen voor de inheemse Surinaamse bevolking. Het kwik dat wordt gebruikt voor de versmelting van goud wordt de rivieren in gedumpt, waardoor het drinkwater van inheemse gemeenschappen vervuild raakt. Ook de vissen in de rivieren, die een belangrijke bron van voedsel zijn, raken zo vervuild. Dit is slechts een van de vele voorbeelden van activiteiten die effect hebben op de tribale gemeenschappen van Suriname, welke afhankelijk zijn van een binnenland dat ecologisch intact is.
Hoewel Suriname niet langer een kolonie van Nederland is, zijn de sociale en ecologische gevolgen van kolonisatie duidelijk te merken in de huidige realiteit, met name voor haar Inheemse bewoners en marrongemeenschappen.
“Raymond ”Botty” maakte veel van zijn kunst in het binnenland van Suriname. Hier leven verschillende tribale gemeenschappen. De Surinaamse Marrons zijn afstammelingen van gevluchte tot slaaf gemaakten, die zich vestigden in het binnenland van Suriname.
Dorpen en steden zijn gedurende de geschiedenis van de mens door uiteenlopende oorzaken en vanuit verschillende behoeften zijn ontstaan. Redenen voor het ontstaan van vaste woonplaatsen zijn onder andere klimaatverandering, de behoefte aan stabiele voedsel- en watervoorzieningen en de bescherming die het leven in groepen biedt tegen vijandige groepen. Marrongemeenschappen- en dorpen ontstonden in eerste instantie uit de noodzaak van het verkrijgen van vrijheid.
De Marrons waren vanaf het begin voor een zeer groot deel afhankelijk van de natuur, aangezien zij zich in het binnenland vestigden. Zij waren in eerste instantie niet bekend met hun nieuwe leefomgeving, maar hadden toch voedsel en andere middelen nodig om te kunnen overleven. Om te kunnen overleven vielen de Marrons plantages aan om verschillende benodigdheden in beslag te nemen, waaronder vrouwen en soms ook mannen vielen.
Door zich aan te passen aan hun leefomgeving leerden zij het bos beter kennen en verkregen de Marrons een groot voordeel ten opzichte van de bezetter. Hoewel er vaak vanuit wordt gegaan dat de Marrons veel kennis verkregen over het regenwoud door de Inheemsen, stelt M. Amoksi ook dat een van de redenen waardoor de Marrons in het binnenland konden overleven hun Afrikaanse erfenis is geweest. Zoals kan worden gezien in de taal en andere culturele uitingen is ook de kennis van hun oorspronkelijke leefomgeving overgedragen. Vandaag de dag, in een postkoloniaal Suriname, leeft een deel van de Marrons nog steeds in binnenland.
Hoe de Marrons in de tijd van kolonisatie gemeenschappen in het binnenland wisten te vormen, is een indrukwekkend voorbeeld van hoe verschillende bevolkingsgroepen zich door de geschiedenis van de mens heen aan hebben kunnen passen aan veranderende condities.
Auteur: Abigail Vrede
Dit jaar viert Amsterdam zijn 750ste verjaardag. Maar veel elementen van de stad zijn veel ouder dan dat. Van de materialen waaruit ze is opgebouwd en de dieren en planten die er een thuis vinden, tot de culturele tradities die haar vormen. Studenten Global Arts, Culture and Politics van de Universiteit van Amsterdam deden onderzoek en maakten Kleine Grote Geschiedenissen. Deze verhalen zijn samengebracht en te vinden via onderstaande link.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
