"Waardering van de eigenheden van de migrant is die eigenheden tot leven roepen, zodat ze tot uiting komen (...) Dit stimuleert de culturele expressie en leidt vaak tot cultuurverrijking en eventueel ook verandering (...) Daarom is behoud van de eigen cultuur en de herwaardering ervan zelfs voorwaarde voor integratie." - Mohamed Khojja. KMAN.
De hele gemeenschap trekt de velden in om de oogst zo snel mogelijk binnen te halen. Dag en nacht wordt er door mannen, vrouwen, ouderen en kinderen gewerkt. Daarna is het tijd voor een feest, de moussem. Iedere moussem kent zijn eigen dansen, zijn eigen muziek en zijn eigen ruitersport. Ook had de moussem een religieuze betekenis, waar de marabouts (heiligen) rond hun graftombes worden vereerd. De sociale betekenis lag in het feit dat er in de gemeenschap schoon schip gemaakt werd en de onderlinge banden werden verstevigd.
Sociale verschillen werden opzij geschoven en lokale tradities en culturele vieringen werden uitgewisseld om de onderlinge banden tussen volkeren te versterken. Door de Fransen tijdens het protectoraat (1912-1956) en vroegere sultans werden de moussems soms verboden om mogelijk verzet tegen de overheid in de kiem te smoren.
In de jaren ’80 hebben de samenwerkende Marokkaanse migrantenorganisaties uit Europa, onder andere de KMAN, het Komitée Marokkaanse Arbeiders in Amsterdam, een eigen invulling van het festival laten zien.
Met de in Europa georganiseerde moussems wilden de Marokkaanse migrantenorganisaties de diversiteit van de zich ontwikkelende migrantencultuur laten zien. Hiermee toonden ze ook hun verzet tegen culturele onderdrukking vanuit Marokko enerzijds en tegen de assimilatiedruk van Europa anderzijds. Ook kreeg het programma een interculturele invulling met optredens van artiesten uit verschillende landen. Een belangrijke plaats namen activiteiten voor vrouwen en kinderen in, volgend op de gezinshereniging. Op het programma stonden onder andere debatten, sporttoernooien, muziek, theater, dans en exposities.
Het moussemfestival was in de jaren ’80 een rondreizend festival. Steden als Parijs, Brussel, Düsseldorf en Amsterdam werden aangedaan. Uit een sfeerschets rond de voorbereidingen van de moussem in 1982 in Amsterdam:
““De laatste weken voor de moussem was de voorbereidingsgroep dag en nacht bezig met de coördinatie, het programma en de persconferenties. Het gebouw in de Ferdinand Bolstraat in Amsterdam fungeerde al die tijd als actiecentrum, tot op de laatste dag. Zo kon het gebeuren dat op de eerste verdieping een Marokkaanse vrouw en haar dochtertje raïf bakten op campinggas in het spreekkamertje, dat in de gang een oudere vrouw op haar Palestijnse sjaal haar gebed deed, terwijl het theehuis op de tweede verdieping in een soort slagerij was omgetoverd waar zeker veertig mannen het vlees aan het snijden waren en dat op de derde verdieping de telefoon roodgloeiend stond en de allerlaatste hand werd gelegd aan programma en draaiboek.”” Uit Nederlandse Hervormde Stichting voor Maatschappelijk Activeringswerk in Noord-Holland, Alkmaar 1984
““De laatste weken voor de moussem was de voorbereidingsgroep dag en nacht bezig met de coördinatie, het programma en de persconferenties. Het gebouw in de Ferdinand Bolstraat in Amsterdam fungeerde al die tijd als actiecentrum, tot op de laatste dag. Zo kon het gebeuren dat op de eerste verdieping een Marokkaanse vrouw en haar dochtertje raïf bakten op campinggas in het spreekkamertje, dat in de gang een oudere vrouw op haar Palestijnse sjaal haar gebed deed, terwijl het theehuis op de tweede verdieping in een soort slagerij was omgetoverd waar zeker veertig mannen het vlees aan het snijden waren en dat op de derde verdieping de telefoon roodgloeiend stond en de allerlaatste hand werd gelegd aan programma en draaiboek.””
Ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan van Amsterdam organiseert het Euro Mediterraan Centrum Migratie en Ontwikkeling (EMCEMO) het programma en de reizende expositie "Marokkaan in Mokum". De feestelijke opening zal plaats vinden van 31 oktober tot 3 november in de Posthoornkerk te Amsterdam.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.