Aan de rand van Amsterdam, waar de geur van cacao mengt met die van soja en oud frituurvet, ligt een wereld die even onbekend als essentieel is: de haven. Je rijdt er met gemak aan voorbij, langs grauwe loodsen en tankopslag, zonder je te realiseren dat je langs een van de grootste energiehavens van Europa rijdt. Toch is deze plek cruciaal voor de toekomst van de stad.
“De meeste Amsterdammers weten eigenlijk niet dat ze naast een van de belangrijkste havens van Europa wonen,” zegt Roel Mostert, havenevangelist bij Amports. “En als ze het wel weten, denken ze aan kolen, olie en zware industrie. Maar die haven is volop in transitie.”
Op het eerste gezicht lijkt het nog altijd business as usual: cacaobonen in bulk, soja op loopafstand van een woonwijk, brandstof in opslagtanks met directe leidingen naar Schiphol. Maar onder de oppervlakte borrelt iets anders. De fossiele motoren van de haven worden ingeruild voor duurzame ambities. Letterlijk.
“Waterstof wordt onze nieuwe kerosine,” zegt Mostert. In de uitgestrekte Westpoort, waar nog ruimte is, verrijzen hopelijk in de komende jaren waterstoffabrieken. Energie opgewekt uit windmolens op zee wordt aan land gebracht, gesplitst in waterstof en ingezet voor industrie, mobiliteit – en zelfs voor de verwarming van Amsterdamse woningen.
Niet alleen Tata Steel in IJmuiden transformeert naar groene energie. Ook de brandstofopslag zelf verschuift naar alternatieve bronnen. In grote tanks bij Argent Energy liggen inmiddels geen ruwe olieproducten meer, maar afgewerkte frituurvetten – vloeibaar goud voor een nieuwe generatie biobrandstoffen.
Toch is die haven niet enkel toekomstmuziek. Ze is er al. Met chocoladefabrieken in Zaandam, met oude schroothandels waar recent brand uitbrak, met duizenden mensen die – vaak zonder dat ze het zelf doorhebben – hun brood verdienen aan die haven. Zo’n 90.000 banen zijn er direct of indirect mee gemoeid.
De haven is ook een stad op zichzelf. Eén zesde van het totale oppervlak van Amsterdam, met eigen woonbuurten (zoals Ruigoord), bedrijven, terminals, pontjes en zelfs een werf die nog schepen repareert – van de marine tot aan de veerpont naar Noord.
Toch dreigt er een klassiek Amsterdams probleem: ruimtegebrek. De stad wil groeien – met meer huizen, meer bewoners, meer energiebehoefte. Maar ook de haven wil groeien. Er zijn plannen voor nieuwe havenbekkens aan de westkant, nabij de Haarlemmermeer. Maar wie daar nu graag een hole in one neerzet op de golfbaan, zal niet staan te juichen.
“Hoe gaan we al die belangen combineren? Dat weet niemand precies,” zegt Mostert. “Maar duidelijk is wel: de stad kan niet zonder deze haven. Net zomin als ze zonder Schiphol kan. Alleen vergeten we dat wel eens.”
Die onwetendheid proberen Mostert en zijn collega’s te doorbreken met de jaarlijkse Zeehavendagen. Bezoekers mogen dan achter de schermen kijken: bij Damen, bij de cacao, bij de benzineterminal. Ze mogen meevaren. Ruiken. Begrijpen. “We willen dat Amsterdammers hun haven leren kennen. Dat ze zien hoe belangrijk die is – en hoe hard er gewerkt wordt aan een nieuwe versie ervan.”
Dat lukt stap voor stap. Waar de rondvaartboten op de grachten vol zitten met toeristen, zijn de haventours nog een ontdekkingstocht voor ingewijden. Maar de belangstelling groeit. “We hadden vorig jaar 24.000 bezoekers,” zegt Mostert niet zonder trots.
De toekomst van de haven is er een van paradoxen: vergroenen terwijl we blijven groeien. Afval verwerken om energie op te wekken. Industrie behouden, maar schoner, slimmer, en stiller. Het is een toekomst die niet te vatten is in één beeld – maar wel voelbaar is, zodra je je ogen opent voor wat er eigenlijk gebeurt, aan de rafelranden van de stad.
Misschien ruikt het dan ineens naar meer dan cacao.
Auteur: Veerle Corstens van Bureau Wibaut
Tijdens de Toekomst tiendaagse kijk, zie en beleef je nog veel meer over de toekomst van de haven. In tien dagen wordt vooruitgekeken naar hoe de stad zich ontwikkelt: van energie tot erfgoed, van haven tot hoogbouw.
Denk bijvoorbeeld tijdens het H2A symposium op 19 juni mee over hoe we waterstof kunnen gebruiken. Bedrijven openen hun deuren, er zijn vaartochten, demonstraties en verrassende perspectieven op de toekomst van een gebied dat één zesde van Amsterdam beslaat – maar zelden gezien wordt.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
