Even doorspoelen and… it’s gone. Voor ons is het heel normaal dat – in de meeste gevallen – onze uitwerpselen op een hygiënische manier worden afgevoerd. Maar dat is niet altijd zo geweest.
Het oudste bekende rioleringssysteem stamt uit de jaren 3300 – 1300 voor onze jaartelling in het huidige Noordwest-India en Pakistan. Ook de Romeinen hadden op bepaalde plekken riolering. In de Middeleeuwen daarentegen liepen in de grote steden goten door de straten waarin alle viezigheid werd geloosd. Deze open riolen werden ook wel slokop genoemd.
Tot diep in de 19e eeuw hadden Amsterdammers op zijn best een gemetselde beerput thuis. Ze deden hun behoeften in een emmer (of gemakkoffertje) die ze vervolgend leegden in de gracht. Je kan je enigszins de enorme stank en het broeinest voor ziekten voorstellen. Door de industrialisatie kwamen daar ook nog eens stinkende en walmende fabrieken bij die hun afvalwater in het openbaar loosden. Waardoor de stank nóg erger werd. Berucht was de Goudsbloemgracht (nu Willemsstraat) die in 1854 gedempt werd.
Nadat Amsterdam getroffen was door een aantal zeer dodelijke cholera-epidemieën, grotendeels veroorzaakt door een gebrek aan schoon drinkwater en goede riolering, werd duidelijk dat er iets moest gebeuren. In 1871 kwam de eerste vorm van riolering in Amsterdam. Ingenieur Liernur kwam met het idee om huishoudelijk afvalwater en ontlasting te scheiden. De poep werd met een wagen opgezogen en afgevoerd. De verzamelde poep werd verkocht als mest. De verkoop en opbrengst van deze mest viel na een tijd tegen, waardoor het systeem niet meer rendabel was. Ook werd poep verwarmd om er ammoniak uit te halen dat werd gebruikt als schoonmaak- en oplosmiddel (!). Het water dat overbleef was 90 graden warm en stonk heel erg. Dit water werd in de Kostverlorenvaart gegooid en zorgde voor veel klachten. In 1902 trok men de stekker uit dit systeem.
In 1907 werd begonnen met de bouw van het gemengde rioleringsstelsel. Daarbij komen regenwater en afvalwater in dezelfde rioolbuizen terecht. Dit vieze water stroomt vanuit het riool naar een rioolgemaal. Die pompt het vieze water naar de waterzuivering waar het wordt schoongemaakt. Vervolgens gaat het water terug de natuur in. Als het heel erg hard regent kan dit riool weleens overstromen. Dat gebeurt ongeveer twee keer per jaar. Tegenwoordig wordt dit water opgevangen in grote ondergrondse opvangbakken, maar als die ook overstromen komt het alsnog de gracht in. Dit gemengde stelsel wordt nog steeds gebruikt in de oude wijken van de stad (zie afbeelding hieronder).
In de nieuwe wijken van Amsterdam ligt een gescheiden rioolstelsel. Dit betekent dat het regenwater los van het afvalwater opgevangen wordt. Het voordeel van een gescheiden stelsel is dat regenwater niet vervuild wordt door afvalwater. Het kan daarom meteen terug naar een rivier, kanaal of vijver. Het afvalwater wordt schoongemaakt voordat het de natuur in gaat.
De kans dat jij jouw uitwerpselen (of die van een mede-Amsterdammer) ziet drijven in de gracht is tegenwoordig dus heel erg klein. Toch bestaat er nog een kleine kans in de oude wijken dat dit kan gebeuren. Zou jij je een Amsterdam zonder modern rioleringssysteem kunnen voorstellen?
Bronnen: Waternet, Stadsarchief.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
