‘Durf Dingen Doen in Donkere Dagen’ stond gebeiteld in deze stenen. Dat sloeg natuurlijk op de komst van elektriciteit. Mensen wilden niet meer in het donker zitten. Ze wilden snoeren en -kabels voor hun verlichting. Gas was uit de gratie. Duur en gevaarlijk.
De heren Duyvis en Howe zijn toen samen in dat gat gesprongen. In 1910 legden ze de eerste steen voor mij, aan de noordoever van het IJ tussen het Gedempt Hamerkanaal aan de ene kant en de Hamerstraat, Ketelstraat en Boorstraat aan de andere kant. Draka, de Draad- en Kabelfabriek.
Hierachter was het één grote zandvlakte. Kun je je haast niet meer voorstellen, hè.
Nou, ik groeide als kool dus. Want er was in die tijd zoveel vraag naar allerlei snoeren en kabels, telefoonkabels, radiokabels, elektriciteitskabels, staalkabels, mijnenveegkabels; later ook computerkabels en internetkabels natuurlijk. Je kan ’t zo gek niet bedenken of er zijn kabels voor nodig. Wat wil je? Zonder kabels geen telefoon, geen trams, geen trein, geen licht in huis… Er bestonden wel vijfduizend soorten kabels! Ieder jaar rolde er drie miljoen kilometer draad en kabel uit de fabriek. Op een gegeven moment werden zelfs pvc-buizen en tuinslangen geproduceerd.
Maar dan praten we wel intussen over de jaren zestig hoor, denk ik. Toen waren ze allang overgestapt van rubber naar kunststof. Ook al zo’n slimme ingreep van die ouwe Duyvis. Intussen was ik dik in de veertig en ik was enorm! Een van de grootste kabelproducenten ter wereld. En het krioelde hier van de arbeiders, techneuten, tekenaars, ingenieurs. Zo’n 1400 mensen die van over het IJ kwamen – met de Annemieke, het bootje van de werknemers – en dag en nacht het productieproces gaande hielden. Ook veel dames hoor! Op het kantoor, maar ook achter de machines. Want die verfijnde vrouwenhandjes waren bijvoorbeeld veel beter in het vlechtwerk dat om de kabels heen zat. Echt klasse hoor wat die dames van Draka deden.
Jarenlang bood ik een soort thuis voor al deze werknemers. Ik was als een moeder voor ze en zij waren mijn kinderen, de Drakianen. Ik had een kantine waar elke vrijdag ‘patatdag’ was. Ik had een eigen harmonie: De Eendracht, waar zelfs iemand van de directie in mee toeterde. Ik had tennisvelden, een toneelclub ‘De Draeck’ en voetbalclub ‘De Drakaboys’. Er werd heel hard gewerkt, maar er werd ook heel veel plezier gemaakt!
Het nadeel van kabels is wel dat je ze niet ziet. Ze zijn altijd weggewerkt. En dat is jammer, want, weet je, kabels zijn de haarvaten van de samenleving, hoor. Ze zitten overal en niemand kan nog zonder.
“Tot in alle uithoeken van de wereld heeft de Draka-draak zijn leidingen gespuwd, de eindeloos vertakte aderen van het moderne leven. Licht, warmte en comfort brengen zij thuis bij de mensen. Een wereld zonder elektrische leidingen is nauwelijks meer denkbaar.”
Mooi hè. Deze jubeltekst stond in het boek voor mijn veertigste verjaardag.
Maar een paar decennia later, na de internethype ging de TL-verlichting aan en was het feest voorbij. In 2016 ben ik verhuisd. Naar Italië. Met pijn in mijn hart. Amsterdam-Noord is mijn geboortegrond hè. Eens een Amsterdammer, altijd… Eigenlijk was het een gedwongen migratie. In Nederland kon ik mijn hoofd niet meer boven water houden. Ik werd overspoeld door de concurrerende wereldmarkt.
Dus, dat was het einde van deze spuwende draak… aan de noordoevers van het IJ.
Auteur: Anna Rottier. Actrice, theatermaker, dichter, (toneel)schrijver, vertaler
Mede mogelijk gemaakt door: Museum Amsterdam Noord Deze teksten kwamen tot stand met een bijdrage van het Letterenfonds ‘Makers buiten het boek’.
Bronnen: Stadsarchief Amsterdam Historisch Centrum Amsterdam Noord (HCAN) Museum Amsterdam Noord, (met speciale dank aan Wim Beerman) Geïnterviewde oud-medewerkers van Draka: Ellen van Haeringen, Johan Ketelaars, Marrie Vinkenborg.
Welkom op een reis door het ruige en trotse hart van Amsterdam Noord — een buurt gebouwd op arbeid, zweet, en verhalen van alledaagse mensen met buitengewone levens. Bezoek de tentoonstelling in Museum Amsterdam Noord. En wandel door het industriële verleden van Amsterdam-Noord, waar arbeidersverhalen weerklinken in staal, steen en geschiedenis.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
