School voelt voor menigeen als gedwongen dagbesteding. Een plek waar je, van ’s ochtends vroeg tot ’s middags laat, wordt gevormd tot een ‘aardig, vaardig, en waardig’ mens.
Als een plek waar de jongeren van gisteren de kennis van vandaag doorgeven aan de volwassenen van morgen. Waar de ene na de andere lesmethode op de tere kinderziel wordt losgelaten, om over normen en waarden nog maar te zwijgen. Een proeftuin voor pedagogen en politici. Want vergis je niet, wie de school betreedt als een onbeschreven blad, komt daar op zijn vroegst pas twaalf jaar later uit als een keurige modelburger. En dat is in 750 jaar Amsterdamse geschiedenis eigenlijk nooit anders geweest. Toch?
Neem het begin van de negentiende eeuw. De Oranjes hebben tijdelijk hun heil elders gezocht, de Fransen, in de persoon van koning Lodewijk Napoleon, zijn de baas. Voor de Joden in de Lage Landen heeft die Franse turn, die al in 1795 begon met de stichting van de Bataafse Republiek, grote gevolgen gehad. Na enig lobbyen (helemaal van harte ging het niet) had die Republiek haar Joden niet alleen stemrecht gegeven, maar ook burgerrechten. Voortaan waren de Joden niet langer een aparte groep maar individuele burgers, en vielen ze direct onder de rechtsstaat. De massa zal daar niet meteen enorm veel van hebben gemerkt. Maar de oude garde van bestuurders en rabbijnen zag zijn macht verdampen, en de jonge generatie rook kansen. Eindelijk was er zicht op een modern Jodendom, geënt op de idealen van de Europese Verlichting!
Irene Zwiep is sinds 1997 als hoogleraar Hebreeuws en Joodse Studies verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Zij doet onderzoek naar de Joodse intellectuele geschiedenis in Europa vanaf de middeleeuwen tot heden, met speciale aandacht voor het snijvlak van politiek en wetenschap.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
