Amsterdam Noord was lange tijd nogal geïsoleerd van de rest van de stad. Ooit was hier het galgenveld. Vervolgens werd Noord het kloppende hart van de scheepsbouw en industrie. Nu stroomt het misschien wel meest Amsterdamse stadsdeel van de stad vol met nieuwkomers. Er wonen op het moment 100.000 mensen. Over 30 jaar zullen dat er volgens Onderzoek en Statistiek al 150.000 zijn.
De bevolking van Noord groeit nu razendsnel, de huizenprijzen stijgen en er worden nieuwe wijken gebouwd. Het warme ‘oer-Amsterdamse karakter’ raakt wat in de verdrukking. We nemen u aan de hand van prachtige foto’s mee door de geschiedenis van stadsdeel Noord.
1820. Wintergezicht aan de Volewijck, met enkele toeschouwers bij de galgenput. Vanaf 1393 was dit eeuwenlang het belangrijkste stukje Amsterdam aan de overkant van het IJ. Tot 1795 was hier namelijk het galgenveld waar veroordeelden na de executie werden opgehangen, als afschrikwekkend voorbeeld.
1918. Piepklein huisje van een palingvisser aan de Laanweg. De palingvissers uit Volendam woonden door de week in Amsterdam Noord en gingen in het weekend naar huis.
1930. Vliegtuigen in aanbouw in een hal van de Nederlandse vliegtuigenfabriek Fokker aan de Papaverweg. In de jaren 1920 werd Fokker de grootste vliegtuigbouwer ter wereld. In de fabriek aan de Papaverweg werden rompen en vleugels gemaakt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog namen de Duitsers de Fokkerfabrieken in beslag. Op 17 juli 1943 vond een bombardement plaats dat de Fokkerfabrieken had moeten raken, maar de bommen kwamen in de aangrenzende woonwijk terecht met 200 doden als gevolg. Het was een afschuwelijk drama en het zwaarste bombardement op Amsterdam.
1930. Luchthaven Schellingwoude. De Dornier DO X. Een 6-motorig watervliegtuig. Naast Schiphol werd in 1916 ook de vliegbasis Schellingwoude in gebruik genomen voor watervliegtuigen van de marine. Deze locatie op Zeeburg met de benaming Marine Vliegkamp was operationeel tot de jaren 50. Soms landden er ook burgervliegtuigen zoals de vliegboot Dornier Do X, die op zijn reis naar Amerika in 1930 ook Amsterdam aandeed. In de beginjaren van de luchtvaart was het nog onduidelijk of land- of watervliegtuigen de toekomst hadden. Pas eind jaren 30 werd duidelijk dat de vliegtuigen die gebruikmaakten van vliegvelden het meest betrouwbaar waren. Voorzieningen voor watervliegtuigen werden toen opgeheven.
1939. Van der Pekstraat. Woonbuurt in de Buiksloterham tussen het Mosplein en het Van der Pekplein, gebouwd tussen 1917 en 1926. Vrijwel alle woningen zijn ontworpen door architect Van der Pek, die in 1919 overleed. De centrale straat en het zuidelijke plein werden toen naar hem vernoemd. Later werd zijn naam gebruikt voor de hele buurt.
1950. Het te water laten van een schip op de helling van de Nederlandsche Dok- en Scheepvaart Maatschappij (NDSM). De werf ging in 1984 failliet. Dat was een symbolisch moment voor het verdwijnen van de industrie in Amsterdam. In plaats van op van arbeiders en fabrieken ging de economie vooral draaien op de dienstverlening. In het verleden was de NDSM een van de grootste en modernste scheepswerven ter wereld. Op de NDSM-werf staan nog veel gebouwen en voorwerpen uit deze tijd. Al jaren trekt de werf creatieve ondernemers en vele bezoekers uit binnen- en buitenland. De NDSM-werf is in Noord en de rest van Amsterdam een begrip. Nu vooral door de dancefeesten en voorstellingen die er worden gehouden, maar ook door het rauwe karakter en de lege ruimte van het gebied.
1957. Stuwadoors van de KNSM (De Koninklijke Nederlandse Stoomboot Maatschappij) aan de Levantkade tijdens de schaft. Stuwadoors zijn laders en lossers van schepen. In 1981 sloot het bedrijf zich aan bij Nedlloyd, dat nu gefuseerd is met een Brits bedrijf.
1960. Kometensingel 265-315. De overstroming van Tuindorp Oostzaan verraste ook een stadsbus die over de Meteorenweg reed. Op 14 januari 1960 brak de dijk bij het Noordzeekanaal. Tuindorp Oostzaan overstroomde. Nadat de dijk op 16 januari was gedicht, begon men met het wegzuigen van de enorme watermassa. Op 29 januari konden de bewoners terugkeren naar hun huizen. Toen ze binnenkwamen, was de schrik groot. Veel meubilair was onherstelbaar beschadigd en kon meteen naar buiten gedragen worden.
1968. Luchtfoto naar zuidoosten, met Molenwijk in aanbouw. Molenwijk is ontworpen door architect Klaas Geerts, en bestaat voor 100 procent uit hoogbouw. Van bovenaf gezien lijken de gebouwen op de wieken van een molen. Vandaar de naam ‘Molenwijk’.
1973. Nieuwendammerdijk 167-177. De naam Nieuwerdam stamt uit 1516. De knusse aan weerszijden bebouwde dijk is 1,8 kilometer lang. De dijk heeft nog het beeld van het oude Holland.
1978. Familie in de Bloemenbuurt. Foto: Steye Raviez. De bloemenbuurten in Oud-Noord liggen ten westen van het Noordhollandsch kanaal, in de Buiksloterham. De Grasweg kreeg zijn naam in 1912 en is de oudste weg of straat met een bloemennaam in Noord. De Distelweg is van 1914 en de Asterweg van 1915. Er zijn 8 ‘bloemenbuurten’ met een opvallend Amsterdams karakter.
Het Eye Film Instituut Nederland op Overhoeks, IJpromenade 1, gezien vanaf het IJ. Rechts Toren Overhoeks. De A’DAM toren uit 1966 als kantoor en laboratorium van Shell. Sinds 2016 is het herontwikkeld tot een combinatie van kantoren, uitgaansgelegenheden en een observatiepunt met een ronddraaiend restaurant. Het nieuwe aangezicht van de IJ-kant van Noord benadrukt de verandering van Noord van een industriegebied naar een moderne woonwijk.
Foto’s: Stadsarchief Amsterdam
Wekelijks komen er nieuwe historische achtergrondverhalen bij op de nieuwspagina van de gemeente Amsterdam. Een deel van deze verhalen verschijnt ook in de gemeentekrant Amsterdam. De oplage is 523.000 exemplaren en komt zes keer per jaar uit in heel Amsterdam.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
