De Duitse bezetter zag sport als uitlaatklep en propagandamiddel en liet het sportleven grotendeels met rust. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kon een bezoek aan een voetbalstadion afleiden van de dagelijkse ellende. Tegelijkertijd was diezelfde plek gevaarlijk vanwege het risico op een razzia of bombardement.
Stadion De Meer stond in Amsterdam-Oost, waar veel Joden woonden. Velen van hen zullen Ajax-supporter geweest zijn. Maar terwijl het voetbalveld voor niet-Joden één van de laatste plekken was waar ze elkaar konden ontmoeten, gold dat vanaf 1941 niet meer voor Joden. Zij werden uitgesloten, gedeporteerd en vermoord.
Ajax was in die oorlogsjaren solidair als een bevriende club in de problemen kwam. Zo werd Stadion De Meer in 1943 gratis beschikbaar gesteld aan Feyenoord voor een officiële thuiswedstrijd tegen Heerenveen. Het was een vriendschappelijk gebaar na een toeschouwersverbod in De Kuip, uit angst voor een bombardement. Deze sportieve solidariteit kreeg veel waardering van de voetbalwereld. Een jaar later werd Ajax zelf geholpen door Heerenveen, net als de stadsgenoten Blauw-Wit, DWS en De Volewijckers. De Friese club ving tijdens de Hongerwinter tientallen jeugdspelers op. Daar konden ze aansterken na de grote voedseltekorten in hun eigen stad. Zo toonde de sport in de moeilijkste tijden toch nog haar menselijkheid.
Naast de hoofdingang van het sportcomplex De Toekomst hangt een oorlogsgedenkteken met de namen van zeventien omgekomen leden en donateurs van Ajax. De bekendste is Eddy Hamel. Hij was een belangrijke speler uit de jaren 20. Op 30 april 1943 werd hij vermoord in Auschwitz, samen met zijn vrouw Johanna Wijnberg en hun tweelingzoons Robert en Paul.
Ajax verloor tien Joodse leden. Van Joodse voetbalverenigingen, zoals Wilhelmina Vooruit, HEDW of AED, werd minstens 75% van alle leden vermoord. Tijdens onderzoek voor Voetbalmonument. nl zijn tot nu toe ruim 250 Joodse voetballers uit Amsterdam herleid, die tijdens de Holocaust werden vermoord. Van honderden namen moet dat nog uitgezocht worden. Ajax legt elk jaar op 4 mei een krans bij de Nationale Sportherdenking bij het Olympisch Stadion. Hamel en zijn gezin worden bij hun laatste woonhuis in de Rijnstraat herdacht met Stolpersteine.
Ajax en Amsterdam vieren samen feest! In 2025 bestaat Ajax 125 jaar en viert de stad Amsterdam haar 750-jarig bestaan. Hét moment om stil te staan bij de unieke band tussen de club en de stad. Dit verhaal is deel van de tentoonstelling Eén club, Eén stad, Ajax Amsterdam. Deze is gratis te bezoeken van 25 april t/m 31 augustus in de hal van Stadsarchief Amsterdam.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
