Gentrificatie dwingt jongeren de steeds duurdere, uniformere stad uit. Toch zullen ook toekomstige generaties hun stempel op Amsterdam drukken. Mits er ruimte blijft bestaan voor rafelranden en subculturen. “Noord vinden ze supergezapig.”
“Ik zie heel weinig toekomst voor nieuwe generaties in Amsterdam. Omdat de stad echt ontoegankelijk aan het worden is. Wonen in Amsterdam zal straks zijn als in Friends, dus dat je op je 35e nog met drie huisgenoten woont. Dat wordt de nieuwe realiteit.” Perre van den Brink, zelf millennial en geboren en getogen Amsterdammer, is zich bewust van zijn harde woorden. Hij is podcastmaker (onder meer Voorheen Schaamteloos Randstedelijk), merkstrateeg en toekomstdenker, en werkt aan een jaarlijks boek over de toekomst: De Forecast.
Vanachter zijn bureau in een verzamelpand in Amsterdam-Noord ziet hij de ontwikkeling waarop hij doelt zich voltrekken. “Als ik uit het raam kijk dan zie ik een gladgestreken nieuwbouwwijk met weinig publieke faciliteiten. Het is gebouwd met de charme van de cultuur van Amsterdam-Noord als trekker, maar tegelijkertijd vervangt het die cultuur. En dat is ook het voorland van de plek waar ik nu zit. Wij zitten hier met ontwerpers, kunstenaars en creatieve bedrijven voor een periode van vijf jaar. Daarmee zijn wij in feite aanjager van dit proces, want wij maken het volgende gebied aantrekkelijk om te gaan bebouwen.”
Het is het lot van de grote stad, zegt Van den Brink. Gentrificatie, de opwaardering van stadsdelen door de komst van kapitaalkrachtiger bewoners, zie je in Parijs, Londen, New York. De stad wordt van binnenuit overgenomen, al het andere schuift op naar de periferie. Hij wordt er soms treurig van. “De stad verliest een beetje zijn branie. Veel van deze appartementen zijn vrije sector huur, 2000, 3000 euro per maand. Wie kan dat betalen? Kunnen mijn kinderen straks überhaupt nog in deze stad wonen?”
Ook Jonas Kooyman, auteur van De havermelkelite, schetst geen juichend toekomstbeeld. In zijn boek beschrijft hij de komst van jonge mensen die al hun geld besteden aan het goede en verantwoorde stadse leven, aan pilatesles en hotspots met matcha thee, natuurwijn en zuurdesembrood. Kooyman duidt het als een reactie op de groeiende kloof tussen rijk en arm. “Jonge mensen uit de middenklasse klampen zich uit angst vast aan een geslaagd stadsleven.” De consequenties zie je in een wijk als De Pijp, zegt hij. “Ooit een volkse buurt met een creatief randje, nu het decor voor een TikTok-perfect leven.”
We zitten nu in de volgende golf, zegt Kooyman, van internationale gentrificatie. Van buitenlandse studenten en expats met goede tech- of financebanen die Nederlanders overbieden op de woningmarkt. Het leven in de stad zal daardoor een steeds tijdelijker karakter krijgen. “Marcel van Engelen, auteur van De stad, noemt het ‘Hotel Amsterdam’. Mensen gebruiken de stad als een roltrap omhoog, en vertrekken daarna weer om een gezin te stichten of in een ander land te werken.” Kooyman voorspelt luxe wooncomplexen met zwembaden op het dak en een conciërge. Dure merkwinkels en luxe horeca. Een cocon van welvaart.
De Amsterdamse bevolking is steeds jonger en hoger opgeleid, bevestigt de afdeling Onderzoek en Statistiek van de gemeente. Inmiddels heeft 62 procent van de beroepsbevolking een hbo- of universitair diploma. Dit is vooral te wijten aan migratie – dus mensen die naar de stad trekken – en leidt tot een stapeling van kapitaal.
Voor jongeren (en anderen) die hierin niet meekunnen (of -willen) dreigt de stad ontoegankelijker te worden. Kooyman vreest vooral voor het verdwijnen van third places, een term van de socioloog Ray Oldenburg. Thuis is je first place, studie of werk je second place. “Third places zijn de andere plekken waar je samenkomt. Openbare of informele plekken die weinig of geen geld kosten, maar die bijdragen aan een gevoel van verbondenheid. Denk aan sportscholen, buurthuizen, bibliotheken, kappers, parken.” Het zijn de third places die zorgen voor veelkleurigheid van de stad en voor sociale cohesie.
Perre van den Brink vreest ook voor iconische plekken als Paradiso of de Melkweg: “Als we niet oppassen verliezen ze hun commercieel bestaansrecht en worden ze vervangen door plekken die hetzelfde lijken te bieden, maar zijn doodgeoptimaliseerd. De algoritmische versie van Paradiso. Een soort mini Heineken Music Halls.”
Toch zien beide toekomstdenkers zeker ook licht aan de horizon. De stad beweegt mee. Er zullen nieuwe hotspots ontstaan om te wonen en elkaar te ontmoeten. Van den Brink voorspelt een wederopstanding van de Bijlmer en groeiende belangstelling voor Nieuw-West en het gebied rond Sloterdijk. “We moeten af van de beperkte kijk op de stad, buiten de Ring is er ook leven.” Jonge mensen zullen bovendien altijd zoeken naar plekken waar ze gelijkgestemden vinden. “Anderen die ze kunnen helpen met het begrijpen van de wereld. Broedplaatsen. Alternatieve clubs. Een plek waar je fouten mag maken. Ik denk dat dat nog belangrijker zal worden in de geoptimaliseerde stad.”
Het is aan de gemeente om te zorgen dat dit soort plekken nog kunnen ontstaan. “Iedereen haalt altijd Berlijn aan als voorbeeld. Maar daar schiep de gemeente het klimaat waarin creativiteit kon gedijen. Ze waren coulant en lieten vrijplaatsen ontstaan in de leegstand. Terwijl de neiging in Amsterdam is om bij elke lege loods een projectontwikkelaar te roepen.”
Jongeren zullen altijd zoeken naar verbinding, en niet alleen online, denkt ook Kooyman. “Je ziet nu de trend om te dineren met vreemden. Offline Bijeenkomsten, waar je samen gaat lezen, zijn ook populair. Hoe dat er in de toekomst uit gaat zien weet ik niet, maar ze willen elkaar hoe dan ook ontmoeten.”
Mogelijk staat er een generatie op die zich gaat afzetten tegen het homogene stadsleven. “De punkbeweging van de jaren tachtig bestond ook naast het Thatcherisme, in een super neoliberaal tijdperk. Dus het zou me niet verbazen als er weer meer gekraakt gaat worden.” Door sociale media is het voor tegenculturen wel lastiger geworden om te blijven bestaan. “Subculturen verworden al snel tot te consumeren esthetiek. Er gaat een filmpje viraal, even vindt iedereen het cool, en daarna is het voorbij.”
Zorg dat het blijft schuren in de stad, benadrukt Van den Brink. Hij wijst op de Spuistraat waar voormalig kraakpand Vrankrijk, bevolkt door autonomen, nagenoeg grenst aan het Bungehuis, voorheen onderdeel van de Universiteit van Amsterdam, nu omgetoverd tot Soho House, een members only businessclub. “Ze mogen dan in hun eigen kring verkeren, ze worden nog wel met elkaar geconfronteerd. Daar heb je de fysieke stad voor nodig. Als jongeren de ander niet meer zien, verdwijnen ze in hun scherm en daarmee in hun bubbel.”
Dus hoe ziet straks het leven eruit van Ayla, geboren in 2025, en behorend tot generatie Bèta? “De kans is groot dat ze haar hele studietijd thuis woont. Daarna hoopt ze een huis te vinden, liefst in de Bijlmer. Studeren doet ze grotendeels online, ze gaat alleen naar college als ze de meerwaarde heel groot vindt. Haar vriendschappen vindt ze ook voor een groot deel digitaal, maar uitgaan doet ze wel, in Nieuw-West of in de Bijlmer, want daar zitten de toffe clubs. In het centrum wil ze niet dood gevonden worden. Hetzelfde geldt voor Noord, dat vindt ze supergezapig.”
Auteur: Brenda van Osch van Bureau Wibaut
Meer experts hun visie op toekomstige generaties horen geven? Kom dan naar de Summit for Future Generations aan de Vrije Universiteit. Met onder andere voormalig Kinderombudsman Marc Dullaert en transitiewetenschapper Jan Rotmans. Ook te volgen via een livestream.
Wat is jouw wens voor de toekomst van onze jarige stad? Hoe ziet Amsterdam eruit in 2050 en daarna? Wat eten we, hoe bewegen we door de straten, hoe wonen we en hoe leven we met elkaar? Denk, praat en doe mee tijdens de ToekomstTiendaagse van 12 t/m 21 juni 2025. Laat je inspireren door talks, duurzame modeshows, VR installaties, e-cart races, hackathons en nog veel meer.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
