Tegenwoordig zijn multinationals zoals Thuisbezorgd en DHL bekend om hun snelle bezorgdiensten. Maar hoe bracht men vroeger zijn goederen naar de klant? Een koopman of winkelier kon moeilijk zelf zijn zwaar beladen kar over de brug trekken. Hij wachtte vaak bij steile bruggen op de kargadoor die hem een handje hielp.
In Amsterdam telde men in 1929 ruim 4000 bruggentrekkers. Tegen een paar centen vergoeding trokken zij de kar over een van de hoge bruggen tussen de grachten. Om dit te doen hadden zij, naast voldoende kracht, hun touw met haak en een klein lapje stof nodig. De karbezitter duwde de kar van achteren, terwijl de kargadoor met het touw en de haak naar voren trok. Het lapje stof op zijn schouder diende om schuurplekken te voorkomen. Het duwen gebeurde vaak onder het roepen van de kreet ‘Kar-ga-door’. Hoewel het beroep ook wel ‘bruggentrekker’ werd genoemd, heeft het woord ‘kargadoor’ zijn oorsprong in Amsterdam.
Belangrijk voor de bruggentrekkers was natuurlijk ook de handkar van de kooplui, zijn klant. De oude handkar, met twee wielen en handvatten om voort te stuwen, typeerde het Amsterdamse straatbeeld in de vroege twintigste eeuw. Ambachtslui, boeren en winkeliers trokken door de stad terwijl ze hun diensten of waren aanboden.
Bij bepaalde beroepen hoorde ook een specifieke kar. Zo zag je de melkboer of bakker vaak met een venterkar, de oud-ijzerboer met een verzamelkar, en de glazenwasser, loodgieter en scharensliep met een beroepskar. Voor verschillende soorten afval waren er ook gespecialiseerde karren, zoals de straatvegerskar en de vuilniskar. Speciaal om de ontlasting van huishoudens op te halen, was er de tonnetjeskar. Het veelzijdige werktuig werd ook gebruikt om zieken te verplaatsen of bij verhuizingen.
Een bekende Amsterdamse kargadoor die lange tijd het straatbeeld heeft bepaald, was Christiaan Smit (1865). Op zijn gebruikelijke werkterrein, de Reesluis en Prinsensluis, vierde hij zijn 50-jarig jubileum als bruggentrekker. En zo waren er nog vele andere Amsterdamse bruggentrekkers met prachtige namen, zoals Japie Schapendief, Kees Koeienreet etc.
Auteur: Michelle Gilhuys
Bronnen: Stichting Kar-ga-door Zuidwolde, IsGeschiedenis, Oneindig Noord-Holland
In Zuidwolde vindt jaarlijks het Kar-Ga-Door evenement plaats! Met een grote verzameling historische voertuigen (zoals de kar-ga-door) en een gezellige fair! Op 12 juli 2025 is het weer zover.
* De verhalen die worden gepubliceerd op deze website weerspiegelen niet per se het beleid van de gemeente Amsterdam, maar zijn een creatieve uiting van de makers.
